Gospodarka odpadami w Polsce i za granicą - podstawy prawne, BDO
Każdy sklep generuje odpady: przede wszystkim różnego typu opakowania po produktach, ale też na przykład dodatkowe materiały, jak np. folie ochronne czy większe kartony zbiorcze. Każdy kraj posiada swoje własne regulacje w tym zakresie, do których musisz się dostosować, jeśli prowadzisz sprzedaż na jego terenie. Chcesz wiedzieć więcej na temat gospodarki odpadami? Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje na temat wymogów prawnych dotyczących gospodarki odpadami na terenie Polski i Niemiec.
Pamiętaj, że tekst ten stanowi jedynie wskazówkę do działań w zakresie gospodarki odpadami, nie jest zaś poradą prawną. W przypadku pytań o szczegóły dot. gospodarki odpadami zalecamy skontaktowanie się ze specjalistą prawnym. Poza regulacjami prawnymi obowiązującymi w Polsce znajdziesz tam spis i linki do analogicznych rejestrów w pozostałych krajach członkowskich Unii Europejskiej (każdy z nich dostępny w języku danego kraju).
Sprzedaż do Niemiec trudniejsza od stycznia 2019 przez restrykcyjne regulacje
Jeżeli sprzedajesz towary do Niemiec, zarejestruj się! Od 1 stycznia 2019 r. weszły tam w życie nowe regulacje dotyczące opakowań.
Największa część polskiego eksportu trafia właśnie do Niemiec. Nowe prawo dotyczące opakowań (Verpackungsgesetz, VerpackG) obowiązuje nie tylko obywateli tego kraju, lecz także wszelkie inne podmioty wprowadzające na terenie Niemiec produkty w opakowaniach, a - co za tym idzie - także właścicieli polskich sklepów internetowych, którzy sprzedają towary na zachód od Odry. Mają oni obowiązek dokonania rejestracji w Centralnym Rejestrze Opakowań LUCID (niem. Zentrale Stelle Verpackungsregister), a ponadto muszą zadeklarować rodzaj i masę opakowań, które wprowadzone bedą na niemiecki rynek w ciągu roku. Dane te stanowią podstawę do naliczenia tzw. opłaty recyklingowej. Za niespełnienie tego obowiązku przedsiębiorcy grozi kara do 100 tys. euro. Brak rejestracji w systemie skutkuje również automatycznym zakazem dystrybucji.
Rejestracji należy dokonać osobiście, niezależnie od ilości towarów wprowadzanych na teren Niemiec. Opłatom podlegają opakowania jednostkowe, przesyłkowe, serwisowe, zbiorcze (które należy zgłosić w Centralnym Rejestrze Opakowań LUCID) oraz transportowe (nie podlegają zgłoszeniu). Są to materiały wykonane z kartonu, tektury, papieru, tworzyw sztucznych, blachy, aluminium, materiałów naturalnych, a także folie bąbelkowe i styropian.
Zarówno rejestracja, jak i wprowadzenie danych na temat produktów z opakowaniami, są bezpłatne. Szczegółowe informacje dotyczące regulacji znajdują się na stronach internetowych: www.verpackungsregister.org, lucid.verpackungsregister.org. Można tam również dokonać rejestracji.
Ponadto trzeba pamiętać, że nadal obowiązuje Dualny System Odbioru i Odzysku, a także opłaty za opakowania (odpowiednik polskiej opłaty produktowej). Aby przystąpić do systemu, należy określić szacowane roczne ilości eksportowanych do Niemiec opakowań i podpisać umowę.
Jak wygląda sytuacja w Polsce?
Ustawa związana z gospodarowaniem odpadami w Polsce istnieje już od 2012 roku i jest aktualna do dziś. Niemniej jest to temat stosunkowo młody, który nie doczekał się zbyt wielu komentarzy czy orzeczeń Sądu Najwyższego. Dlatego wciąż stanowi on wyzwane dla wielu przedsiębiorców, w tym i właścicieli sklepów internetowych.
W związku z koniecznością dostosowania krajowych przepisów z zakresu ochrony środowiska naturalnego do wymogów obowiązujących w UE, obowiązujące w Polsce ustawy - z dnia 13.06.2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz o odpadach z dnia 14.12.2012 r. - nakładają na przedsiębiorców wprowadzających opakowania i produkty w opakowaniach liczne obowiązki, w tym również obowiązek rejestracji. Powyższe regulacje dotyczą także właścicieli sklepów internetowych.
Prawna definicja opakowania i wprowadzającego produkty w opakowaniach
„Opakowaniem” w rozumieniu ustawy z dnia 13.06.2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi – jest „wyrób, w tym wyrób bezzwrotny, wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczenia lub prezentacji produktów, od surowców do towarów przetworzonych.”
Zgodnie z ustawową definicją, przez wprowadzającego produkty w opakowaniach rozumie się przedsiębiorcę wykonującego działalność gospodarczą w zakresie wprowadzania do obrotu produktów w opakowaniach, w szczególności:
- wprowadzającego do obrotu produkty w opakowaniach pod własnym oznaczeniem rozumianym jako znak towarowy, o którym mowa w art. 120 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. „Prawo własności przemysłowej” (Dz. U. z 2017 r. poz. 776), bądź też pod własnym imieniem i nazwiskiem lub nazwą, której wytworzenie zlecił innemu przedsiębiorcy;
- pakującego produkty wytworzone przez innego przedsiębiorcę i wprowadzającego je do obrotu.
Obowiązek dokonania wpisu do rejestru BDO
Wpis w rejestrze podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami jest jednym z podstawowych obowiązków, jakie nakłada ustawa. Podmioty nim objęte to przedsiębiorcy m.in. wprowadzający produkty w opakowaniach oraz wprowadzający opakowania, a także organizacje odzysku opakowań. Ponadto obowiązkiem dokonania wpisu do rejestru objęci są przedsiębiorcy wprowadzający na rynek sprzęt elektryczny i elektroniczny, baterie i akumulatory. Rejestr prowadzi marszałek województwa właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania przedsiębiorcy. Wpis następuje na wniosek lub z urzędu, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.
Rejestracji należy dokonać przed rozpoczęciem działalności związanej z wprowadzaniem do obrotu produktów w opakowaniach. Aby to zrobić, należy złożyć wniosek rejestracyjny do urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu. Można zrobić to osobiście, listownie bądź elektronicznie. Za wpis należy uiścić opłatę rejestracyjną, zaś a w kolejnych latach – opłatę roczną. Wynosi ona odpowiednio: 100 zł dla mikroprzedsiębiorców i 300 zł dla pozostałych. Podmioty wpisane do rejestru otrzymują indywidualny numer rejestrowy, który musi być umieszczany na dokumentach firmowych (np. fakturach czy paragonach).
Za prowadzenie działalności bez wpisu do rejestru BDO grożą wysokie kary pieniężne: od 1000 zł nawet do 1 mln zł. Przedsiębiorca może być również ukarany za brak indywidualnego numeru rejestrowego na dokumentach, sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością.
Więcej na temat wpisu do rejestru wraz ze szczegółową listą przedsiębiorców, jakich obejmuje ten obowiązek, znajdziesz na stronie:
www.biznes.gov.pl/pl/firma/obowiazki-przedsiebiorcy/chce-wypelniac-obowiazki-srodowiskowe/proc_170-wpis-do-rejestru-bdo-podmioty-wprowadzajace-produkty-produkty-w-opakowaniach-i-gospodarujace-odpadami
Wnioski do rejestracji dostępne są na stronie: www.bdo.mos.gov.pl/web/wnioski-do-pobrania
Organizacja odzysku opakowań
Jak podaje ar. 17 w/w ustawy, „przedsiębiorca, który wprowadza produkty w opakowaniach na rynek musi zapewniać odzysk, w tym recykling odpadów opakowaniowych takiego samego rodzaju jak odpady opakowaniowe powstałe z opakowań, w których wprowadził produkty.” Co oznacza ten zapis w praktyce? Wyjaśnijmy to na przykładzie:
Przedsiębiorca sprzedaje produkty szklane, zawinięte w folię bąbelkową i dodatkowo zapakowane w pudełka tekturowe. Następnie pakuje je w większe kartony zbiorcze, po kilkanaście produktów w każdym. Kartony z kolei układane są na drewnianej palecie i owijane folią. Jeśli wszystkie te opakowania są nowe, uznaje się, że przedsiębiorca wprowadził je na rynek, a więc podlega obowiązkowi odzysku i recyklingu w zakresie każdego z nich. Trudno jednak byłoby dokładnie prześledzić drogę tych opakowań i przekazać je do recyklingu/odzyskania. Dlatego przedsiębiorca nie ma obowiązku przekazania dokładnie tych samych odpadów, ale odpadów tego samego rodzaju. Może to zrobić samodzielnie albo za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Obowiązek nie dotyczy podmiotów, wprowadzających na rynek puste opakowania.
Samodzielny odzysk opakowań można przeprowadzić jedynie w przypadku odpadów opakowaniowych wytworzonych przez siebie, a także odpadów opakowaniowych zebranych od innych posiadaczy odpadów. Muszą być one jednak samego rodzaju i w takiej samej masie jak odpady opakowaniowe powstałe z produktów, wprowadzonych do obrotu przed przedsiębiorcę. Rozliczenie obowiązku następuje na koniec roku kalendarzowego. Zaniechanie temu obowiązkowi powoduje zastosowanie sankcji finansowej wraz z koniecznością wniesienia opłaty produktowej.
W przypadku współpracy z organizacją odzysku opakowań przedsiębiorca musi powierzyć jej obowiązki całkowicie - nie ma możliwości rozliczenia części opakowań samodzielnie, a innej części przez organizację. Przy takiej współpracy przedsiębiorca nie musi uiszczać opłaty produktowej ani składać stosownych sprawozdań – zrobi to w jego imieniu organizacja. Umowa o przejęcie obowiązku przedsiębiorcy wprowadzającego produkty w opakowaniach z organizacją odzysku opakowań musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności i odnosić się w swojej treści do całej masy opakowań (jednego lub kilku rodzajów), jakie przedsiębiorca wprowadził do obrotu w danym roku kalendarzowym. Ponadto przedsiębiorca jest obowiązany przedstawić organizacji odzysku opakowań wszelkie niezbędne dane do realizacji przejętego przez nią obowiązku. W przypadku nieprzekazania musi wnieść opłatę produktową obliczoną w odniesieniu do produktów w opakowaniach, o których nie poinformował organizacji, a które wprowadził do obrotu w roku stanowiącym podstawę do obliczenia poziomu odzysku i recyklingu. Co ważne, zarówno przedsiębiorca, jak i organizacja odzysku opakowań muszą przechowywać w/w umowy przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym umowa przestała obowiązywać.
Do czego jeszcze zobowiązany jest przedsiębiorca?
Zgodnie z art. 22 ustawy o opakowaniach, wprowadzający produkty w opakowaniach ma obowiązek prowadzenia ewidencji w postaci papierowej lub elektronicznej, obejmującej informacje o masie opakowań, w których wprowadził produkty do obrotu w danym roku kalendarzowym. Musi on przechowywać informacje zawarte w ewidencji przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, którego dotyczą. W przypadku gdy przedsiębiorca nie prowadzi powyższej ewidencji albo prowadzi ją nierzetelnie, marszałek województwa lub wojewódzki inspektor ochrony środowiska określa masę opakowań wprowadzonych do obrotu na podstawie wszelkich dostępnych informacji, a w razie ich braku – szacunkowo.
Przedsiębiorca wprowadzający produkty w opakowaniach zobowiązany jest również prowadzić/wspierać publiczne kampanie edukacyjne. Obowiązek ten może być wykonywany samodzielnie (poprzez przeznaczenie w danym roku kalendarzowym na publiczne kampanie edukacyjne lub na odrębny rachunek marszałka województwa co najmniej 2% wartości netto opakowań, wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym) lub za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań.
Szczegółowe informacje dotyczące rejestru BDO w Polsce gospodarki odpadami, a także realizacji ww. obowiązków w innych krajach UE można uzyskać na stronie: bdo.mos.gov.pl/web.
Zachęcamy również do zapoznania się z informacjami na stronach rządowych:
• www.biznes.gov.pl/en/publikacje/2241-obowiazki-dostawcy-towarow-opakowania
• www.biznes.gov.pl/pl/firma/obowiazki-przedsiebiorcy/chce-wypelniac-obowiazki-srodowiskowe/proc_1625-sprawozdania-o-wprowadzonych-produktach-do-obrotu